تـــو لَـــــی ( دوست شــنـاســی )

مسعود اکبری
در روزهای گذشته «الهام علی اف» رئیس‌جمهور آذربایجان همزمان با نخستین سالگرد آغاز جنگ دوم قره باغ در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی ترکیه اظهارات نسنجیده و تأمل برانگیزی را علیه ایران بیان کرد.
علی اف با اتهام زنی به ایران مدعی شد:«کامیون‌های ایرانی قبل از آن‌که در پاییز سال گذشته کنترل منطقه قره‌باغ کوهستانی از ارمنستان در اختیار جمهوری آذربایجان قرار گیرد، به طور منظم به صورت غیرقانونی وارد قره‌باغ می‌شدند... این اولین باری نیست که کامیون‌های ایرانی به صورت غیرقانونی به منطقه قره باغ سفر می‌کنند».
وی در ادامه ادعا کرد:«آذربایجان از ایران خواسته بود که کامیون‌ها وارد خاک قره‌باغ نشوند...در صورتی که ورود کامیون‌های ایران به قره باغ ادامه پیدا کند، باید مالیات پرداخت کنند».
رئیس‌جمهور آذربایجان در بخش دیگری از این مصاحبه با‌اشاره به رزمایش‌ نظامی ایران در منطقه شمال غرب کشور در اظهارنظری مداخله‌جویانه گفت:«این یک رویداد بسیار تعجب‌آور است. هرکشوری می‌تواند هرگونه رزمایش نظامی را در قلمرو خود انجام دهد. این حق حاکمیتی آنها است اما چرا حالا و چرا در مرز ما؟ چرا زمانی که ارامنه در جبرائیل، فضولی و زنگلان بودند، چنین رزمایش‌هایی در کار نبود؟ چرا پس از آزادسازی این زمین‌ها پس از ۳۰ سال‌اشغال برگزار می‌شود؟».
اظهارات نسنجیده و مداخله‌جویانه الهام علی‌اف از چند منظر قابل بررسی است که در ادامه به اختصار به آن می‌پردازیم:
اکنون سالیان متمادی است که ایران محموله‌های تجاری خود را از طریق گذرگاه‌های مرزی به خاک ارمنستان ارسال می‌کند. در این میان یکی از اصلی‌ترین مسیرها جاده موسوم به «گوریس_کاپان» است.
پیش از جنگ دوم قره باغ در سال 1399، جاده گوریس_کاپان تحت کنترل دولت ارمنستان قرار داشت؛ اما پس از پایان این جنگ و عقب‌نشینی ارتش ارمنستان، بخش‌هایی از جاده گوریس_کاپان تحت کنترل دولت آذربایجان قرار ‌گرفت و گارد مرزی این کشور، ایستگاه‌های بازرسی و کنترل را در این جاده مستقر کرد.
در شرایط فعلی وقتی کامیون‌های ایرانی با خروج از مرز ایران قصد گذر از جاده «گوریس_کاپان» را دارند، مسیر عبوری کامیون‌های ایرانی از خاک رسمی ارمنستان آغاز می‌شود و عمده مسیر نیز در این کشور قرار دارد و نهایتا نیز به منطقه تحت کنترل آنها و تحت حفاظت پلیس نظامی روسیه در خان کندی(استپاناکرت) ختم می‌شود، اما دولت باکو معتقد است که عبور کاروان‌های ایرانی از بخش‌هایی از این جاده که تحت اختیار آذربایجان قرار دارد بایستی با کسب مجوز و دادن حق ترانزیت به باکو باشد.
در شرایط عادی درخواست کشور میزبان از کامیون‌های عبوری از کشورهای دیگر جهت اخذ ترانزیت به هیچ عنوان غیرمنطقی و عجیب نیست. اما اقدامات اخیر دولت آذربایجان در این خصوص غیرمنطقی و نسنجیده است؛ چرا؟!
به این دلیل که دولت آذربایجان به‌جای پیگیری این مسئله از طریق مذاکره و مکاتبه با دولت ایران، در اقدامی توهین آمیز از عبور کامیون‌های ایرانی جلوگیری کرده و در ادامه 2 راننده ایرانی را نیز به دلایل واهی بازداشت کرده است.
دولت آذربایجان با مسدودکردن مسیر به روی رانندگان ایرانی و توهین به آنان، دستگیری دو تن از رانندگان ایرانی و جنجال‌آفرینی سیاسی و رسانه‌ای، در پازل دشمنان صلح و ثبات در منطقه بازی کرده است.
اما این اقدامات نسنجیده و مناقشه برانگیز دولت آذربایجان از کجا نشأت می‌گیرد؟ ایران و آذربایجان بیش از ۶۰۰ کیلومتر مرز زمینی مشترک با هم دارند. جمهوری آذربایجان پس از ایران دومین جمعیت اکثریتی شیعی جهان را دارد. بیش از ۹۶ درصد از مردم آذربایجان مسلمان بوده و از میان 85 درصد را شیعیان تشکیل می‌دهند. بر همین اساس مذهب مشترک و همچنین فرهنگ بسیار نزدیک این دو ملت، مهم‌ترین عامل در احساس قرابت و خویشاوندی جمهوری اسلامی ایران با مردم آذربایجان است.
طبیعتا این موارد، دشمنان ملت‌های ایران و جمهوری آذربایجان را آشفته و نگران کرده است. برهمین اساس آمریکا، انگلیس و رژیم نامشروع اسرائیل با همدستی ترکیه در پی اجرای پروژه‌ای بلندمدت با هدف کاهش روزافزون حوزه نفوذ ایران در قفقاز و به دست گرفتن منافع اقتصادی و کریدورهای تجاری این منطقه هستند.
در همین راستا با توجه به راهبرد ویژه دولت سیزدهم درخصوص توجه به همسایگان و توسعه مناسبات منطقه‌ای و از جمله حوزه قفقاز، پروژه دشمن در این رابطه تشدید و تسریع شده است.
آمریکا و رژیم اسرائیل به خیال خود برای ایجاد تغییرات ژئوپولیتیک به ضرر ایران، الهام علی اف را وارد سناریوی خطرناکی کرده‌اند. بر همین اساس آذربایجان از کشوری که بخشی از اراضی‌اش در‌اشغال بوده در حال بدل شدن به کشوری است که به دنبال‌اشغال بخشی از خاک یک کشور همسایه است.
در حال حاضر دولت سکولار علی اف دارای روابط گسترده با اسرائیل بوده و رژیم صهیونیستی در خاک آذربایجان به شدت فعال است. اقدامات تأمل برانگیز و خصومت آمیز آذربایجان در مشارکت با اسرائیل در ترور دانشمندان هسته‌ای کشورمان از جمله نتایج این همکاری در راستای اقدامات ضدایرانی است.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران حضور و فعالیت رژیم صهیونیستی علیه امنیت ملی خود را تحمل نمی‌کند و در این رابطه هر اقدامی که لازم باشد انجام می‌دهد. بر همین اساس دولت آذربایجان نباید اجازه دهد که طرف‌های ثالث روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار دهند، و اگر چنین نکند، واکنش ایران قطعا قاطعانه و محکم خواهد بود.
روز جمعه- 9 مهرماه- رزمایش فاتحان خیبر نزاجا با حضور امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نزاجا، ارزیابان ستاد کل نیروهای مسلح و مسئولین استانی در منطقه عمومی شمال غرب کشور آغاز شد. این رزمایش پیام بسیار مهمی دارد و قطعا صدایش در باکو و آنکارا و مهم‌تر از این دو در تل‌آویو و لندن و واشنگتن شنیده می‌شود.
جمهوری اسلامی ایران در دو قرن اخیر هیچ گاه مهاجم نبوده و هیچ‌گونه چشم‌داشتی به خاک همسایگان نداشته و ندارد و صرفاً از خود دفاع کرده است.
بر همین اساس ایران ضمن تاکید بر حسن همجواری و احترام به تمامیت ارضی کشور همسایه، هرگز درخصوص بحث آمادگی رزمی نیروهای مسلح خود و برگزاری مانورهای سالانه در هر نقطه‌ای که صلاح بداند نیازی به هماهنگی یا کسب اجازه از هیچ رقیب یا شریک منطقه‌ای را نخواهد داشت.
لازم به ذکر است که پروژه‌ای میان دو کشور ایران و ارمنستان به منظور ایجاد مسیر جاده‌ای جایگزین گوریس_کاپان در حال پیگیری است و اخیرا نیز اخباری از ایجاد چنین مسیری توسط دولت ایروان با بودجه ۱۸ میلیون دلاری شنیده شده است.
همکاری ایران در ساخت این مسیر جایگزین و توسعه و گسترش آن میتواند در سال‌های بعدی به یک مسیر تجاری بسیار مهم و سودمند برای کشورمان به منظور اتصال جنوب و شرق آسیا به خاک اروپا تبدیل شود.
در پایان باید گفت آزادسازی چند شهر کوچک و روستا که با کمک این و آن به دست آمده نباید دولت باکو را توهم کند. باکو در این قمار به کسانی تکیه کرده که پای خودشان روی پوست خربزه است.